Doanh nghiệp thủy sản kêu khó với tiêu chuẩn ASC mới

Chứng nhận ASC hiện được coi là một trong ba chứng nhận quan trọng nhất mà các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam áp dụng, bên cạnh GlobalG.A.P và BAP. Đây là “tấm vé” để thâm nhập vào các thị trường lớn như EU, Canada, Nhật Bản, đồng thời góp phần nâng cao uy tín sản phẩm, tăng niềm tin người tiêu dùng và mở rộng thương hiệu toàn cầu.

Việt Nam hiện dẫn đầu thế giới về số lượng trại nuôi đạt chuẩn ASC, chiếm tới 44% tổng số trại tôm và 100% đối với cá tra. Tuy nhiên, cùng với vị thế ngày càng quan trọng, sự ra đời của các bộ quy định mới của ASC lại đặt ra hàng loạt khó khăn cho doanh nghiệp.

Việc áp dụng bộ tiêu chuẩn ASC mới đang khiến nhiều doanh nghiệp và hộ nuôi trồng thủy sản Việt Nam gặp khó khăn do những quy định chưa phù hợp với thực tiễn sản xuất.

Theo bà Trần Hoàng Yến – Phó Trưởng Văn phòng đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng các tiêu chuẩn mới về nhà máy thức ăn, trang trại và chuỗi hành trình sản phẩm chưa phù hợp với điều kiện sản xuất trong nước, thậm chí có điểm chưa đồng bộ với thông lệ quốc tế.

Nổi bật nhất là các quy định liên quan đến kháng sinh và an sinh động vật. Một số loại kháng sinh được thị trường EU cho phép lại bị ASC cấm, trong khi loại như Chloramphenicol – vốn bị cấm ở Mỹ, EU và Nhật lại được ASC chấp nhận. Ngoài ra, việc không cho phép dùng kháng sinh để chữa trị khi tôm bị bệnh bị coi là vi phạm nguyên tắc an sinh động vật, gây đau đớn kéo dài cho vật nuôi. Thực tế này khiến doanh nghiệp lúng túng trong việc áp dụng và đối mặt với rủi ro vi phạm.

Bất cập cũng nảy sinh từ việc kiểm tra kháng sinh trên vỏ tôm. Do ASC không quy định rõ ràng, nhiều trại nuôi quảng canh bị đánh giá sai khi tồn dư kháng sinh đến từ môi trường hoặc tôm tự nhiên. Các doanh nghiệp kiến nghị chỉ nên kiểm tra tồn dư trong thịt tôm, đồng thời hài hòa với tiêu chuẩn của EU và BAP.

Ở khía cạnh truy xuất nguồn gốc (CoC), các doanh nghiệp lo ngại nguy cơ rò rỉ dữ liệu kinh doanh nhạy cảm như sản lượng, lượng giống thả hay tồn kho, từ đó có thể bị ép giá hoặc đối thủ cạnh tranh lợi dụng. Thêm vào đó, hệ thống khai báo còn nhiều bất tiện, phải lặp lại thông tin nhiều lần, dễ gây sai sót. VASEP đề xuất ASC cần bổ sung quy trình bảo mật, điều chỉnh tần suất và phạm vi khai báo cũng như cải tiến hệ thống theo chuỗi.

Một loạt quy định khác về môi trường và hạ tầng cũng gây tranh cãi. Yêu cầu vùng nuôi tôm cách biển 100m, nuôi cá cách sông 15m khiến nhiều diện tích đất quy hoạch bị bỏ phí trong khi giá đất ngày càng cao. Doanh nghiệp kiến nghị cần chấp nhận các giải pháp chống xâm thực như trồng cây chắn sóng để tận dụng đất hiệu quả. Tương tự, quy định kiểm soát độ mặn ở giếng cách vùng nuôi 25m hay việc đo mực nước ngầm giếng sâu được cho là tốn kém, thiếu khả thi, chỉ nên áp dụng tại vùng khan hiếm nước.

Về quản lý rác thải, yêu cầu “sạch tuyệt đối” ở vùng ven biển khó khả thi do thủy triều liên tục đưa rác vào. Ngoài ra, việc ASC xếp bao bì hóa chất không độc hại vào nhóm rác nguy hại cũng không phù hợp với luật Việt Nam, nơi cho phép tái chế. VASEP đề xuất áp dụng quy định linh hoạt hơn, vừa thân thiện môi trường, vừa tiết kiệm chi phí.

Không ít doanh nghiệp còn bức xúc về tính minh bạch trong hiệu lực chứng nhận. Có trường hợp thông báo đình chỉ đến sau thời điểm bị treo chứng nhận, khiến họ thiệt hại về kinh tế và uy tín. VASEP kiến nghị phải quy định rõ ràng về thời hạn, cơ chế cấp lại cũng như loại bỏ quy định hồi tố. Ngoài ra, yêu cầu đánh giá riêng từng loài tại vùng nuôi đa loài cũng bị cho là rườm rà, tốn kém.

Trước loạt phản ánh này, ông Koji Yamamoto – Tổng Giám đốc ASC tại Nhật Bản, Trưởng nhóm hợp tác sản xuất khu vực Đông Nam Á khẳng địn, ASC luôn lắng nghe và có cơ chế “yêu cầu điều chỉnh” (variance request) để xử lý các tình huống đặc thù. Ông thừa nhận vấn đề kháng sinh là lĩnh vực ASC mong muốn hợp tác chặt chẽ hơn với doanh nghiệp và VASEP. Đối với sản phẩm nuôi có sử dụng kháng sinh, trang trại vẫn giữ chứng nhận ASC nhưng lô hàng đó không được gắn nhãn ASC khi xuất khẩu.

Liên quan đến tiêu chuẩn thức ăn mới, ông Yamamoto cho biết quy định này sẽ chính thức bắt buộc từ tháng 10 năm nay. Các nhà sản xuất phải sử dụng thức ăn từ nhà máy đạt chuẩn ASC. Ông kêu gọi doanh nghiệp sớm chia sẻ khó khăn để ASC cùng tìm giải pháp phù hợp.

VASEP khẳng định sẽ tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp và ASC để điều chỉnh các quy định phù hợp thực tế Việt Nam và hài hòa với thông lệ quốc tế. Với cam kết cải thiện từ ASC và sự tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp, ngành thủy sản Việt Nam kỳ vọng sẽ khắc phục được những bất cập hiện tại, từ đó duy trì đà phát triển bền vững và giữ vững lợi thế trên thị trường toàn cầu.

Trần Huyền

 Doanh nghiệp kinh tế xanh