Cập nhật xu hướng bền vững trong ngành thủy sản: Định hướng cho doanh nghiệp Việt Nam
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, các yêu cầu về bền vững đang ngày càng khắt khe và phức tạp, đặc biệt với ngành thủy sản Việt Nam. Nhằm giúp doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu, người nuôi và các bên liên quan trong chuỗi giá trị nắm bắt được bức tranh toàn cảnh, bà Trần Như Trang – Chuyên gia quốc tế & Đại diện quốc gia, Chương trình Xúc tiến Nhập khẩu của Thụy Sĩ (SIPPO) đã trình bày tham luận “Cập nhật xu hướng bền vững trong ngành thủy sản: Định hướng cho doanh nghiệp Việt Nam” tại hội thảo “ESG: Cánh cửa tiếp cận thị trường quốc tế” do VASEP và VCCI HCM tổ chức trong khuôn khổ Hội chợ Vietfish 2025.
Bà Trần Như Trang – Chuyên gia quốc tế & Đại diện quốc gia, Chương trình Xúc tiến Nhập khẩu của Thụy Sĩ (SIPPO)
Tham luận này dựa trên cơ sở phân tích 250 báo cáo doanh nghiệp được PwC thực hiện tháng 5/2025 tại năm quốc gia châu Âu, qua đó phản ánh thực tiễn các nội dung bền vững mà các tập đoàn lớn đang chú trọng báo cáo. Đây không chỉ là những quy định bắt buộc, mà còn là cơ hội để nâng cao khả năng cạnh tranh và giá trị xuất khẩu cho thủy sản Việt Nam.
Tại châu Âu, các doanh nghiệp lớn hiện tập trung vào ba trụ cột chính: môi trường, xã hội và quản trị. Với khía cạnh môi trường, xu hướng nổi bật là việc thắt chặt giới hạn dư lượng hóa chất, tăng cường kiểm soát tại cửa khẩu EU, đồng thời đẩy mạnh việc tuân thủ các quy định chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU). Sự minh bạch tuyệt đối về nguồn gốc nguyên liệu được coi là bắt buộc, gắn liền với yêu cầu duy trì nguồn cung ổn định thông qua khai thác và nuôi trồng bền vững. Hiệu quả năng lượng của toàn bộ chuỗi từ sản xuất, vận chuyển đến chế biến ngày càng được đặt nặng, nhằm giảm thiểu phát thải và tác động tiêu cực đến môi trường. Bên cạnh đó, bảo vệ đa dạng sinh học cũng là một trọng tâm, khi các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp châu Âu đặt câu hỏi liệu Quy định Chống Phá rừng của EU (EUDR) có ảnh hưởng tới hoạt động nuôi tôm, cá trong tương lai hay không.
Về trụ cột xã hội, kỳ vọng của thị trường hướng mạnh đến phúc lợi động vật thủy sản, đòi hỏi việc sử dụng kháng sinh phải thận trọng và hồ sơ kỹ thuật số vĩnh viễn cần được áp dụng để đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc chính xác. Đồng thời, việc bảo vệ quyền lợi cộng đồng và người lao động ngày càng trở thành điều kiện không thể thiếu, từ quyền lợi của ngư dân, người nuôi đến các quyền liên quan đến điều kiện việc làm.
Trụ cột quản trị chứng kiến những yêu cầu chặt chẽ hơn về truy xuất nguồn gốc toàn chuỗi, từ trang trại đến bàn ăn, với mục tiêu bảo đảm tính minh bạch và an toàn thực phẩm. Các đối tác quốc tế đề cao quan hệ hợp tác bền vững, trong đó doanh nghiệp vừa phải đáp ứng quy định pháp luật, vừa tuân thủ các tiêu chuẩn riêng mà khách hàng lớn đặt ra. Một nền văn hóa doanh nghiệp minh bạch và có trách nhiệm chính là nền tảng củng cố niềm tin với người tiêu dùng và đối tác quốc tế.
Song song với ba trụ cột ESG, thị trường quốc tế còn đưa ra nhiều yêu cầu mới mà doanh nghiệp Việt Nam cần đặc biệt quan tâm. Nhu cầu đối với sản phẩm giá trị gia tăng và thực phẩm ăn liền đang tăng mạnh, kéo theo đòi hỏi về ghi nhãn chi tiết và minh bạch để người tiêu dùng có thể đưa ra lựa chọn có trách nhiệm. Việc tuân thủ nghiêm ngặt quy tắc xuất xứ và tận dụng ưu đãi thuế quan từ Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) là điều kiện tiên quyết để nâng cao lợi thế cạnh tranh. Cùng với đó, sự phổ biến của các nhãn bền vững và nghĩa vụ thẩm định chuỗi cung ứng buộc doanh nghiệp phải chứng minh cam kết phát triển bền vững bằng chứng cứ rõ ràng. Các chứng nhận xã hội và môi trường ngày càng trở thành giấy thông hành để tiếp cận nhiều thị trường lớn, trong khi các khách hàng quốc tế ngày càng siết chặt kiểm toán, kể cả kiểm toán đột xuất và cơ chế phê duyệt nhà cung cấp trực tiếp.
Trong bối cảnh đó, việc chủ động báo cáo bền vững không chỉ là đáp ứng yêu cầu bắt buộc mà còn là một chiến lược giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh. Doanh nghiệp đi trước trong công bố thông tin và chứng minh nỗ lực bền vững sẽ dễ dàng tạo được lợi thế so với đối thủ. Điều này còn giúp nâng cao thương hiệu, mở ra cơ hội tiếp cận phân khúc thị trường cao cấp thông qua việc truyền thông cam kết, xây dựng quan hệ đối tác trực tiếp với khách hàng lớn, đồng thời thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư vốn đang ngày càng ưu tiên những doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội và môi trường. Báo cáo bền vững, vì vậy, không đơn thuần là tài liệu, mà là công cụ định vị thương hiệu, xây dựng uy tín, giảm rủi ro về danh tiếng và củng cố lòng tin từ các bên liên quan.
Các khảo sát cũng phản ánh rõ xu hướng này. Có tới 33% lãnh đạo doanh nghiệp cho rằng phát triển bền vững giúp cải thiện thương hiệu nội bộ và tăng sự gắn bó của nhân viên. 76% người tiêu dùng sẵn sàng ngừng mua hàng từ các công ty bỏ qua trách nhiệm với môi trường, nhân viên hoặc cộng đồng.
Từ góc nhìn tổng thể, việc công bố thông tin bền vững cần được xem như một động lực thúc đẩy giá trị dài hạn và tạo ra tác động xã hội tích cực, chứ không chỉ dừng lại ở tuân thủ. Doanh nghiệp ngày nay không thể chỉ được đánh giá qua lợi nhuận, mà còn phải được nhìn nhận qua những đóng góp cho môi trường và cộng đồng. Một chiến lược phát triển bền vững toàn diện, được truyền thông rõ ràng và minh bạch, sẽ giúp thủy sản Việt Nam định vị tốt hơn trên thị trường, đáp ứng kỳ vọng mới, đồng thời củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây chính là con đường để ngành thủy sản Việt Nam vững vàng hội nhập và phát triển bền vững trong giai đoạn tới.
Nguồn vasep