Lá cây xuất khẩu: khi nông sản Việt biết làm mới mình

Ai mà nghĩ những bó lá sắn, tàu lá chuối hay cành nguyệt quế lại có thể bán ra nước ngoài, mang về gần 9 triệu đô la Mỹ cho Việt Nam. Thế nhưng, ngày nay người ta đã làm được điều này. Con số 9 triệu đô la, nếu so sánh với kim ngạch xuất khẩu sầu riêng hay thanh long thì rất nhỏ nhưng lại nói lên câu chuyện không nhỏ. Đó là, nông sản Việt đang biết làm mới mình bằng cách nhìn khác về phụ phẩm nông nghiệp.

Ảnh minh họa

Theo Cục Hải quan, trong 8 tháng đầu năm nay, xuất khẩu các loại lá đạt khoảng 9 triệu đô la, tăng 27% so với cùng kỳ. Trong đó, lá sắn chiếm gần 3 triệu đô la, lá nguyệt quế tăng tới 68,5% còn lá chuối, lá khoai lang tăng 20 – 80%.

Báo điện tử VnExpress hôm 6-10 đăng thông tin “Xuất khẩu lá cây thu về gần 9 triệu đô la”⁽¹⁾ cho thấy, những thị trường nhập khẩu chủ yếu là Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và một số nước Hồi giáo, nơi người tiêu dùng quan tâm đến thực phẩm tự nhiên, bao bì sinh học và sản phẩm thân thiện môi trường.

Từ chuyện “những chiếc lá đi Tây”, có thể thấy rõ: giá trị nông sản không hẳn nằm ở khối lượng mà ở ý tưởng, cũng chưa chắc nằm ở giá trị vốn có ban đầu mà còn do chế biến, thị hiếu… Ở góc độ kinh tế, kim ngạch xuất khẩu 9 triệu đô la không đáng kể trong tổng kim ngạch rau quả hơn 5,8 tỉ đô la sau 9 tháng đầu năm nhưng đây là ví dụ sống động của kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp: từ chỗ bị bỏ đi, nay lá trở thành hàng hóa. Khi chuỗi giá trị được kéo dài, nông dân có thêm thu nhập, doanh nghiệp có sản phẩm mới còn môi trường giảm được rác thải.

Cơ hội này không chỉ dành cho những nhà xuất khẩu lớn. Ngược lại, nó mở ra hướng đi cho doanh nghiệp nhỏ, các hợp tác xã, vốn linh hoạt và hiểu rõ nguyên liệu địa phương. Trong bối cảnh nhiều thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn cao, chính “thị trường ngách” như xuất khẩu lá cây lại là lối đi thông minh, ít rủi ro, dễ bắt nhịp xu hướng tiêu dùng xanh toàn cầu.

Tuy nhiên, không nên lãng mạn hóa câu chuyện này. Để những sản phẩm như “lá sắn đông lạnh” hay “lá chuối sinh học” đi xa, vẫn cần hạ tầng logistics lạnh, chứng nhận an toàn và chuẩn hóa vùng trồng. Không ít lô hàng rau quả đã bị cảnh báo dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng. Nếu những mặt hàng có giá trị thấp như lá cũng vướng rào cản kỹ thuật thì chi phí kiểm định sẽ nhanh chóng “ăn” hết lợi nhuận của doanh nghiệp, chủ trang trại.

Vì vậy, bài toán không nằm ở sản lượng mà ở cách tổ chức lại chuỗi giá trị nông sản: từ khâu thu hái, sơ chế đến bao gói và truy xuất nguồn gốc. Khi đó, “lá cây xuất khẩu” không chỉ là chuyện vui lạ trên báo chí mà có thể trở thành một mảnh ghép thật trong chiến lược nông nghiệp xanh.

Ngành rau quả đang tăng tốc với tháng 9 xuất khẩu ước đạt 1,4 tỉ đô la mà theo Bộ Công Thương là cao nhất từ trước đến nay. Tuy nhiên, nếu chỉ chạy theo vài mặt hàng “ngôi sao” như sầu riêng, thanh long, doanh nghiệp thì sẽ dễ rơi vào vòng lặp phụ thuộc vào một số thị trường hay “luật bất thành văn” lâu nay của nông sản: được mùa mất giá, mất mùa thì giá cao. Ngược lại, nếu biết khai thác những sản phẩm nhỏ, bền vững như lá sắn, lá chuối, lá nguyệt quế, Việt Nam có thể tạo ra một nền xuất khẩu đa tầng, linh hoạt và chống sốc tốt hơn.

Từ chuyện lá cây, có thể rút ra một điều quan trọng trong nông nghiệp: khi nông sản Việt biết “nhìn lại” chính mình để đánh giá cái được – không được, sản phẩm thích hợp – không thích hợp và căn chỉnh cho đúng với yêu cầu thị trường thì… đến chiếc lá tưởng chừng bỏ đi cũng có thể trở thành hàng hóa mang lại giá trị thật.

Hồng Vân

Nguồn Kinh Tế Sài Gòn