Tăng trưởng ngoạn mục, xuất khẩu thủy sản đang hiện thực hóa giấc mộng 10 tỷ USD

(DNTO) – Trên đường chạy nước rút về đích với mục tiêu kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt kỳ tích lịch sử 10 tỷ USD năm nay, nhiều con số tăng trưởng ấn tượng từ mặt hàng tôm và cá tra cùng những tín hiệu tích cực từ thị trường nhập khẩu, khiến giấc mơ lớn của ngành thủy sản đang trong tầm tay với.

Càng về cuối năm càng nhiều cơ hội cho xuất khẩu thủy sản, nhất là mặt hàng cá tra. Ảnh: TL.

Trong khi đó, mới qua 3 quý, xuất khẩu thủy sản đã đạt 8,5 tỷ USD, bình quân xuất khẩu thủy sản đạt hơn 900 triệu USD/tháng, gần bằng kim ngạch của cả năm 2021, như vậy chỉ còn 1,5 tỷ USD là cán đích và vẫn còn 3 tháng phía trước để hoàn thành kế hoạch.

Để có được kết quả trên, công lớn thuộc về 2 sản phẩm thủy sản chính là tôm và cá tra với mức tăng trưởng ấn tượng.

Con tôm, vốn đóng góp khoảng 40% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành thủy sản, sau chặng đường 9 tháng đã mang về gần 3,4 tỷ USD, tăng 23% so với cùng kỳ năm 2021.

Tín hiệu đáng mừng hơn cả là giá xuất khẩu cá tra bình quân sang các thị trường trong 9 tháng đầu năm nay đều tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2021. Trong 9 tháng qua, cá tra đã mang về doanh thu xuất khẩu 2 tỷ USD, tăng 82% so với cùng kỳ. Với kết quả hiện nay và xu hướng hồi phục nhẹ trong vài tháng tới, kim ngạch xuất khẩu cá tra năm 2022 có thể ghi nhận mức kỷ lục 2,5 – 2,6 tỷ USD, cao hơn gấp rưỡi so với năm 2021.

Ngoài 2 sản phẩm chủ lực ra, phải nhờ đến “lực kéo” từ xuất khẩu cá ngừ cũng tăng 55% so với cùng kỳ, đạt 729 triệu USD. Nhóm sản phẩm từ các loài cá biển khác mang về kim ngạch 1,35 tỷ USD, tăng 23%. Những sản phẩm như cá cơm, cá nục, cá hồi, surimi đóng góp doanh số từ 100 – 300 triệu USD…

Đáng chú ý, trong khi một số thị trường sụt giảm trong tháng 9 thì thị trường Trung Quốc tăng trưởng đến 97% so với tháng 9 năm ngoái, đạt kim ngạch 153 triệu USD và trở thành khách hàng mua thủy sản lớn nhất của Việt Nam.

Mặc dù, thị trường này vẫn khó đoán, nhưng đây vẫn là “đích ngắm” của các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam trong những tháng cuối năm. Vì nhu cầu của thị trường này đang hồi phục, bên cạnh đó, yếu tố địa lý cũng là lựa chọn của nhiều doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh chi phí vận tải và ách tắc vận chuyển thương mại toàn cầu.

Trong khi đó, Mỹ là thị trường chiếm tỉ trọng cao với 140 triệu USD đứng ở vị trí thứ 2. Bà Lê Hằng – Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Xúc tiến thương mại của Vasep dự báo, nhập khẩu thủy sản của Hoa Kỳ sẽ tăng lên trong những tháng tới, khi mà lạm phát giá thực phẩm nói chung, thuỷ sản nói riêng làm cho thị trường Hoa Kỳ chao đảo hơn, đồng thời cũng bước vào chu kỳ tăng nhu cầu cho dịp Giáng sinh và năm mới sắp tới.

Đặc biệt, một tín hiệu tốt đối với doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam là Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã ban hành Kết quả cuối cùng của Cuộc rà soát quản lý thuế chống bán phá giá lần thứ 18 (POR18). Theo đó, DOC đã giữ nguyên mức thuế chống bán phá giá áp dụng cho từng công ty dựa trên kết quả của POR17. Do đó, quyết định này không ảnh hưởng đến xu hướng xuất khẩu cá tra sang Mỹ trong năm nay.

Cùng theo bà Lê Hằng, các nước thành viên Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đang là điểm sáng đối với xuất khẩu tôm và cá tra Việt Nam. Tính riêng 7 tháng năm 2022, khối thị trường các nước CPTPP tiêu thụ hơn 13% tổng xuất khẩu tôm của Việt Nam với giá trị 211,4 triệu USD, tăng 73% so với cùng kỳ năm 2021.

Trong đó, xuất khẩu cá tra sang Canada tăng đột phá nhất, gấp hơn 4 lần so với cùng kỳ năm ngoái, đạt trên 40 triệu USD, chiếm tỷ trọng 2,5% tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra. Có 92% sản phẩm cá tra xuất khẩu sang thị trường này là cá phile/cắt khúc đông lạnh, sản phẩm cá nguyên con đông lạnh chỉ chiếm hơn 6%, còn lại là cá tra chế biến. Xuất khẩu cá tra sang các thị trường Australia, Singapore, Malaysia và Chile đều tăng trưởng 3 con số với tỷ lệ tăng từ 108 – 166% so với cùng kỳ.

“Ngoài tác động do lạm phát khiến người tiêu dùng chuyển sang lựa chọn các sản phẩm có giá vừa phải như cá tra thì thuế nhập khẩu 0% theo hiệp định CPTPP cũng là những yếu tố giúp xuất khẩu cá tra sang các nước CPTPP giữ được tăng trưởng đầy lạc quan từ đầu năm đến nay và vẫn có thể giữ đà tăng trưởng tốt trong những tháng cuối năm”, bà Hằng nhận định.

Từ đầu năm đến nay, có nhiều yếu tố thuận lợi cho sản xuất tôm và cá tra, nên doanh số của các doanh nghiệp đều tăng so với cùng kỳ. Trong 8 tháng đầu năm nay, Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn đứng đầu cả nước về kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản, với gần 294 triệu USD, tăng 70% so với cùng kỳ năm trước. Nhiều công ty tăng doanh số xuất khẩu, như Biển Đông Seafood tăng 36%, Nam Việt tăng 52%, Công ty TNHH Chế biến thực phẩm xuất khẩu Vạn Đức Tiền Giang tăng 50%…

Các doanh nghiệp tôm và hải sản cũng hoạt động linh hoạt và tận dụng cơ hội thị trường để tăng giá trị xuất khẩu. Xuất khẩu của Công ty cổ phần Thủy sản Sóc Trăng tăng 17%, đạt 240 triệu USD, đứng trong Top 3. Tiếp đến là các công ty Minh Phú Hậu Giang, CASES, FIMEX Việt Nam, Thuận Phước, với mức tăng doanh thu xuất khẩu từ 19 đến 47%.

Nhiều doanh nghiệp hải sản như Hải Việt, Hải Long Nha Trang, Bidifisco, Hải Nam tăng doanh số từ 19 – 56% so với cùng kỳ năm trước.

Để thủy sản xuất khẩu “bơi’ nhanh hơn

Với nỗ lực vượt khó của các doanh nghiệp ngành thủy sản, cùng những bệ đỡ từ chính sách, mục tiêu xuất khẩu 10 tỷ USD trong năm nay được dự báo sẽ cán đích vào cuối tháng 11 tới. Ảnh: TL.

Song, nhận định những rào cản, theo TS Hồ Quốc Lực – nguyên Chủ tịch VASEP, tại thời điểm này, Việt Nam vẫn đang đứng đầu thế giới trong lĩnh vực chế biến tôm xuất khẩu. Nhưng sản phẩm tôm của Việt Nam trong mấy năm gần đây phải cạnh tranh rất vất vả với hàng giá rẻ từ Ấn Độ và Indonesia, nhất là Ecuador. Tại thị trường Mỹ, sản phẩm tôm Việt Nam phần lớn nằm ở phân khúc hàng giá trị gia tăng nên chỉ chiếm khoảng 10% thị phần; trong khi đó Ấn Độ và Indonesia chiếm khoảng 20% mỗi nước, còn Ecuador chiếm tới 40%.

Về nguyên nhân, do chi phí sản xuất tôm nguyên liệu của Việt Nam quá cao. So với Ấn Độ và Indonesia cao hơn khoảng 30%, so với Ecuador cao hơn từ 2,5 – 3 lần.

“Có thể chỉ vài năm nữa Việt Nam sẽ mất “ngôi vương” trong chế biến tôm. Để tránh sớm bị “vượt mặt” trong lĩnh vực này, Việt Nam cần đầu tư ngược lại vào khâu nuôi để giảm giá thành, duy trì sức cạnh tranh cao trên thị trường” – ông Lực khuyến cáo.

Mặc dù nhìn rõ cơ hội, song giới phân tích cho rằng, thách thức lớn nhất của xuất khẩu thuỷ sản nửa cuối năm là đảm bảo cân bằng giữa khả năng cung ứng và nhu cầu tiêu thụ tại các thị trường trọng điểm, giữa sản lượng và chất lượng theo tiêu chuẩn ngày càng khắt khe. Điều này đang được các doanh nghiệp nỗ lực xây dựng để khách hàng chấp nhận chi trả mức giá cao hơn thay vì bán được nhiều sản phẩm với giá rẻ. Do vậy cần tăng cường năng lực tham gia chuỗi ở các khâu có lợi thế cạnh tranh.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến, xây dựng và phát triển chuỗi giá trị thủy sản là xu hướng tất yếu trong quá trình hội nhập và là nhân tố quan trọng để thay đổi mô hình tăng trưởng kinh tế, giúp ngành thủy sản tái cơ cấu thành công theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định phê duyệt “Đề án phát triển ngành chế biến thuỷ sản giai đoạn 2021-2030”. Trong đó, Đề án đặt mục tiêu cụ thể đến năm 2030: Tốc độ tăng trưởng sản lượng thủy sản chế biến đạt trên 6%/năm; Tỷ trọng giá trị xuất khẩu sản phẩm thủy sản chế biến đạt giá trị gia tăng trung bình trên 40%; Trên 70% số lượng cơ sở chế biến thủy sản xuất khẩu đạt trình độ và năng lực công nghệ sản xuất từ trung bình tiên tiến trở lên; Giá trị chế biến thủy sản tiêu thụ nội địa đạt 40-45 nghìn tỷ đồng, góp khoảng 14-17 tỷ USD vào giá trị kim ngạch xuất khẩu thủy sản.

Cùng với đó, vừa qua Chính phủ ban hành Chương trình quốc gia phát triển nuôi trồng thủy sản giai đoạn 2021-2030. Đây được coi là “giấy thông hành” đảm bảo cho nguồn cung nguyên liệu bền vững phục vụ chế biến và xuất khẩu.

Hành động này của Chính phủ được được kỳ vọng sẽ “thổi luồng sinh khí mới”, dẫn dắt hoạt động chế biến và xuất khẩu thủy sản theo hướng nâng cao chất lượng, đi sâu vào chuỗi giá trị sản phẩm cho xuất khẩu thủy sản trong 10 năm tới và các năm về sau.

Hồng Gấm