Mỹ chiếm hơn 80% xuất khẩu ghẹ: Cơ hội lớn và rủi ro MMPA không thể xem nhẹ
Xuất khẩu ghẹ Việt Nam 11 tháng đầu năm 2025 đạt 81 triệu USD, trong đó Mỹ chiếm hơn 82%. Mức thuế đối ứng mới và quy định thực hiện các điều khoản của Đạo luật Bảo vệ Động vật biển có vú (MMPA) của Mỹ đang là thách thức lớn cho Việt Nam, nhưng EU lại đang mở ra cơ hội tăng trưởng.
Ảnh minh họa
Trong 11 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu ghẹ của Việt Nam ghi nhận tín hiệu tăng trưởng nhưng bức tranh vẫn cho thấy mức độ tập trung rất cao vào thị trường Mỹ. Số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam cho thấy, kim ngạch ghẹ từ trong 11 tháng đầu năm 2025 tăng 9% so với cùng kỳ 2024. Riêng thị trường Mỹ đạt gần 67 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ. Tỷ trọng áp đảo này cho thấy Mỹ đang chi phối XK ghẹ của Việt Nam, nhưng đồng thời cũng khiến ngành ghẹ Việt Nam đối mặt với rủi ro nếu Mỹ thay đổi chính sách, ví dụ như quy định về MMPA, trở thành biến số sống còn cho giai đoạn 2026.
Mỹ vẫn là “đầu kéo”, nhưng rủi ro quy định đang tăng
Xét riêng tháng 11/2025, tổng xuất khẩu ghẹ đạt gần 10 triệu USD, trong đó Mỹ chiếm hơn 86% kim ngạch, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2024.
Nhu cầu tại Mỹ, đặc biệt đối với nhóm sản phẩm thịt ghẹ thanh trùng, tiếp tục là động lực quan trọng, khi thị trường này phụ thuộc lớn vào nguồn cung nhập khẩu. Theo số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp Mỹ, những năm gần đây nước này đã nhập khoảng 62 triệu pound thịt ghẹ thanh trùng trong một năm và phần lớn nguồn nhập khẩu sản phẩm này vào Mỹ có thể bị tác động nếu các hạn chế MMPA được áp dụng rộng.
MMPA: nguy cơ hạn chế nhập khẩu từ 1/1/2026 và diễn biến “tạm hoãn” riêng với ghẹ
Cơ quan Nghề cá thuộc Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA) đã xác định: các sản phẩm thủy sản NK vào nước này từ những nghề cá không được “công nhận tương đương” sẽ bị cấm nhập vào Mỹ từ ngày 1/1/2026. Đồng thời, NOAA cũng lưu ý cơ chế Chứng nhận thuỷ sản, sản phẩm thuỷ sản đạt yêu cầu XK vào Hoa Kỳ (COA) : ngay cả khi một lô hàng không thuộc diện cấm, nhưng “trùng mã số Biểu thuế Hài hòa Hoa Kỳ (HTS)/cùng nước xuất xứ” với nhóm bị cấm, hàng có thể phải kèm chứng nhận để chứng minh không liên quan nghề cá bị cấm từ 1/1/2026. Đây là điểm có thể làm tăng chi phí tuân thủ và kéo dài thời gian thông quan.
Trong một diễn biến gần đây, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã chính thức ban hành Lệnh đình chỉ vụ kiện giữa Viện Thủy sản Quốc gia Mỹ (NFI), Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia Mỹ (NRA) cùng một số doanh nghiệp thủy sản Mỹ với Chính phủ Hoa Kỳ – liên quan đến việc thực thi Đạo luật Bảo vệ Động vật Có vú Biển (MMPA). Theo lệnh này, ngày có hiệu lực 1/1/2026 của lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ Việt Nam, Philippines, Indonesia và Sri Lanka đã được tạm hoãn cho đến khi Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA/NMFS) hoàn tất việc xem xét lại các “khả năng so sánh tương đương” – tức là đánh giá về mức độ tương đương trong việc bảo vệ động vật có vú biển giữa các quốc gia xuất khẩu và Mỹ.
Tạm hoãn không đồng nghĩa rủi ro đã hết. Đây là “khoảng thời gian vàng” để hoàn thiện hồ sơ, củng cố bằng chứng tuân thủ và chuẩn hóa chuỗi truy xuất.
Tuy nhiên, đây mới chỉ là tạm hoãn không đồng nghĩa rủi ro đã hết. Và hiện tại là “khoảng thời gian vàng” để cho Việt Nam hoàn thiện hồ sơ, củng cố bằng chứng tuân thủ và chuẩn hóa chuỗi truy xuất.
EU – cửa sáng mở rộng, nhưng đòi hỏi tiêu chuẩn cao hơn
Bên cạnh Mỹ, EU là thị trường điểm sáng đáng chú ý, với kim ngạch XK trong 11 tháng đầu năm 2025 đạt gần 3 triệu USD, tăng 109% so với cùng kỳ. Trong đó, XK sang Pháp và Bỉ tăng “phi mã” ở mức ba con số, lần lượt là 121% và 952%.
Trong khi đó, XK sang các thị trường CPTPP và Trung Quốc đều giảm.
Trên thị trường ghẹ thế giới, các nhà nhập khẩu ngày càng ưu tiên truy xuất nguồn gốc, bền vững (MSC, FIP) và chế biến giá trị gia tăng, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải thích ứng nhanh hơn về quy trình và hồ sơ. Đây cũng là hướng đi để ghẹ Việt Nam “đỡ lệ thuộc” vào biến động chính sách của một thị trường đơn lẻ.
Với đà tăng trưởng như hiện nay, dự báo xuất khẩu ghẹ của Việt Nam có cơ hội duy trì tăng trưởng trong 2026 nếu Mỹ tiếp tục cho phép nhập khẩu trong thời gian NOAA/NMFS xem xét lại, và Việt Nam nhanh chóng chuẩn hóa hồ sơ tuân thủ theo MMPA.
EU nhiều khả năng tiếp tục là “điểm tựa” nhờ tốc độ tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, tăng trưởng sẽ đi kèm điều kiện: truy xuất–bền vững–chế biến sâu trở thành “vé vào cửa” ngày càng phổ biến.
Nguyễn Hà
Nguồn vasep