Tìm giải pháp để nông sản Việt mở lối ra lâu dài ở thị trường lớn
Nhìn từ thách thức lớn của ngành hàng rau quả và thủy sản trước ảnh hưởng chính sách thuế đối ứng 20% của Mỹ (có hiệu lực từ tháng 8/2025) và những biến động khó lường trên toàn cầu, để thấy việc nhanh chóng tìm giải pháp xuất khẩu cho nông sản Việt mở lối ra trước mắt (trong 5 tháng còn lại của năm 2025) và lâu dài ở những thị trường lớn, truyền thống là rất cần thiết trong lúc này.
Nói về tác động của việc Hoa Kỳ áp thuế 20% đến xuất khẩu (XK) rau quả của Việt Nam, ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhận định đây là mức khá cao có tác động tiêu cực đối với ngành hàng rau quả.
Kiến nghị đàm phán đưa thuế rau quả vào Mỹ bằng 0%
Cụ thể, theo ông Bình, mức thuế 20% làm tăng giá rau quả nhập khẩu của Việt Nam vào Mỹ. Người tiêu dùng Mỹ có thể sẽ phải cắt giảm bớt chi tiêu cho mặt hàng này dẫn đến các đơn hàng có thể giảm mạnh.
Hiệp hội Rau quả Việt Nam kiến nghị cần đàm phán chi tiết để đưa thuế cho các mặt hàng rau quả của Việt Nam vào Mỹ bằng 0%.
Không những thế, mức thuế đối ứng này làm giảm khả năng cạnh tranh với các đối thủ khác. Đặc biệt là cạnh tranh với rau quả sản xuất tại các tiểu bang của Mỹ, Mexico, các nước Nam mỹ có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu tương tự Việt Nam nhưng gần Mỹ hơn, chi phí vận chuyển thấp hơn Việt Nam và kể cả cạnh tranh với các nước như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Campuchia…có mức thuế thấp hơn Việt Nam.
Chính vì vậy, tại hội nghị bàn về việc thúc đẩy XK nông lâm thủy sản 2025 được Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ở Tp.HCM hôm 12/8, vị chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam kiến nghị cần đàm phán chi tiết để đưa thuế cho các mặt hàng rau quả Việt Nam vào Mỹ bằng 0%. Bởi vì đây là những mặt hàng 100% do Việt Nam tự sản xuất và trong quan hệ thương mại Rau quả Việt – Mỹ, Việt Nam đang nhập siêu rau quả từ Mỹ (560/360 triệu USD năm 2024).
Mặt khác, theo đề xuất của ông Bình, nên tăng nhập khẩu trái cây từ Mỹ (hầu hết mặt hàng nhập từ Mỹ đều không cạnh tranh với hàng sản xuất nội địa) để giảm bớt thâm hụt thương mại của Mỹ.
Cùng với đó là việc thúc đẩy việc hợp tác, liên doanh, liên kết giữa các DN trong ngành, giữa các DN Việt Nam và DN Mỹ, giữa Hiệp hội Rau quả Việt Nam với các Hiệp hội, DN Hoa Kỳ để cùng nhau giải quyết những vấn đề khó khăn, kiến nghị với các cơ quan quản lý của 2 nhà nước xem xét tháo gỡ tạo điều kiện cho quan hệ thương mại rau quả hai nước phát triển tốt hơn.
Ngoài ra, Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng nhấn mạnh đến việc tập trung khai thác tối đa các thị trường trọng điểm, truyền thống (Trung Quốc, Nhật bản, Hàn Quốc, châu Âu…) và tìm thêm thị trường mới để giảm sự phụ thuộc quá sâu vào số ít thị trường lớn. Đây là công việc rất quan trọng nhưng rất nặng nề trong bối cảnh các thị trường lớn truyền thống của Việt Nam đều bị ảnh hưởng bởi chính sách thuế của Mỹ.
Còn theo bà Tô Thị Tường Lan, Phó tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản (Vasep), XK thủy sản ở hai thị trường chính là Mỹ và Trung Quốc là hai thái cực đối lập. Như với thị trường Mỹ ghi nhận giá trị xuất khẩu trong tháng 7/2025 đạt 145,8 triệu USD, giảm 19,6% so với cùng kỳ năm trước, dù tính chung 7 tháng vẫn tăng 10,4%.
Trong khi đó, thị trường Trung Quốc ghi nhận mức tăng trưởng vượt bậc: tháng 7/2025 đạt 221,5 triệu USD (tăng 31,7% so với cùng năm trước), 7 tháng đầu năm 2025 đạt 1,33 tỷ USD (tăng 42,6% so với cùng kỳ năm 2024). Trung Quốc đẩy mạnh nhập khẩu trở lại, đặc biệt là mặt hàng tôm và mực, tạo dư địa cho DN Việt tăng tốc trước thời điểm Mỹ áp thuế vào tháng 8/2025.
Bà Lan cho rằng đây cũng là kết quả của sự linh hoạt từ phía DN khi chủ động chuyển hướng, đẩy mạnh tiêu thụ tại các thị trường tăng trưởng tốt, đồng thời tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực), CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) để hưởng ưu đãi thuế quan.
Ngoài Mỹ và Trung Quốc, các thị trường lớn khác như Nhật Bản, EU, Hàn Quốc và ASEAN đều tăng trưởng tích cực, cho thấy xu hướng dịch chuyển tiêu dùng toàn cầu có lợi cho thủy sản Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh giá cả hợp lý và nguồn cung dồi dào.
Cần phát triển sản phẩm chế biến sâu
Tuy vậy, thách thức với XK thủy sản trong thời gian tới vẫn còn đó, nhất là tác động từ mức thuế đối ứng 20% của Mỹ. Điển hình như mặt hàng tôm, thị trường Mỹ – chiếm tỷ trọng lớn – đang bị bóp nghẹt bởi chính sách thuế, khiến cho DN có dấu hiệu chững lại đơn hàng.
So với các đối thủ như Ecuador (thuế chỉ 15%) hay Indonesia và Philippines (19%), tôm Việt Nam đang dần mất lợi thế nếu thuế đối ứng 20% thực thi. Ngành tôm đang bước vào giai đoạn khó khăn khi kết quả sơ bộ POR19 do Bộ Thương mại Mỹ công bố hồi tháng 6/025 cho thấy mức thuế chống bán phá giá tôm lên tới 33,29% đối với nhiều DN lớn. Nếu mức thuế này không được điều chỉnh trong kết quả cuối cùng vào tháng 12, tôm Việt có nguy cơ bị loại khỏi thị trường Mỹ.
Trong khi đó, với cá tra, nếu thuế đối ứng mới được triển khai, cá tra cũng sẽ bị ảnh hưởng nặng về chi phí và giá thành. Trong bối cảnh thị trường Trung Quốc có dấu hiệu chững lại do tồn kho, DN buộc phải tìm cách mở rộng tại ASEAN, Nam Mỹ và Trung Đông.
Do đó, xét về giải pháp thị trường cho XK thủy sản trong 5 tháng còn lại của năm 2025 và cho năm 2026, bà Lan nêu rõ cần phát triển sản phẩm chế biến sâu, tiện lợi (breaded shrimp, ready-to-cook) hướng đến thị trường Mỹ, Nhật, EU.
Bên cạnh đó, các DN cần chuyển đổi XK sang các thị trường mới như Trung Đông, châu Phi, Nhật Bản, Australia, EU…đặc biệt khi Mỹ có rào cản thuế cao.
“Đi kèm công tác quảng bá và phát triển hình ảnh thủy sản Việt Nam tại các thị trường mới, đưa hình ảnh thủy sản Việt Nam tiếp cận khách hàng theo hướng đây là sản phẩm chất lượng, tốt cho sức khỏe, giá rẻ hơn thực phẩm chức năng và bảo vệ môi trường”, bà Tô Thị Tường Lan nhấn mạnh.
Không chỉ với rau quả hay thủy sản, các hiệp hội ngành hàng nông sản khác như đồ gỗ, cà phê, gạo…cũng than phiền về các khó khăn khi XK vào thị trường lớn trước bối cảnh kinh tế, chính trị thế giới biến động khó lường những tháng cuối năm nay.
Như lưu ý của ông Trần Đức Thắng, quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khi nói về tác động từ mức thuế đối ứng 20% của Mỹ, theo đó “điều quan trọng trong thời điểm này là cần đưa ra các giải pháp ứng phó thế nào cho phù hợp nhất”.
Và một trong những giải pháp trọng tâm cho thời gian tới của Bộ Nông nghiệp và Môi trường là khai thác tối đa những ưu đãi từ các FTA, bảo vệ thương hiệu, sản phẩm ở những thị trường truyền thống và mở rộng thị phần tại các thị trường tiềm năng như EU, Trung Đông, Châu Mỹ, Châu Phi, ASEAN…Bên cạnh đó là việc thúc đẩy mở cửa thị trường các nhóm sản phẩm chủ lực như trái cây và nhóm sản phẩm tiềm năng còn nhiều dư địa gia tăng XK như sản phẩm chăn nuôi.
Thế Vinh
Nguồn vnbusiness